گاوهای جهان به دو دسته نژاد گاو شیری و گوشتی تقسیم میشوند. گاو شیری، ماده گاوی است که بخاطر شیردهی بسیار جهت تولید فراورده‌های لبنی پرورش میدهند، در مقابل برخی گاوها، گاو گوشتی هستند که برای تولید گوشت پرورش داده میشوند.
گاو هلشتاین فریزن، ایرشایر، براون سوئیس، گرنزی، جرزی و شورت هورن جزو مشهور ترین نژادهای گاو شیری جهان هستند. نژادهای هرفورد، براهمن، برانگوس، شورت هورن، آنگوس، گالووی، لیموزین و سمینتال جزو مشهورترین نژاد گاوهای گوشتی جهان محسوب میشوند. گاوهای چالوسی، سرابی، دشتیاری، تالشی، سیستانی، گلپایگانی و نجدی از معروفترین نژادهای گاوهای ایرانی هستند.
در ادامه انواع نژاد گاو شیری در جهان را معرفی و توضیح مختصری درباره گونه ها و منشا گاو می دهیم.
گاو (Bos taurus)
نژادهای گاو به دو نوع اصلی تقسیم می شوند. گاو Bos indicus (Bos taurus indicus)، که معمولا “گاو کوهان دار” (zebu) نامیده می شود، با آب و هوای گرم سازگار است و از مناطق گرمسیری جهان مانند هند، آفریقای سیاه (Sub-saharan Africa)، چین و آسیای جنوب شرقی سرچشمه گرفته است.
Bos taurus (Bos taurus taurus) ، که معمولا به عنوان گاو “تارین” (taurine) شناخته میشود، به طور کلی با آب و هوای سردتر سازگار است و تقریبا تمام نژادهای گاو را که از اروپا و شمال آسیا سرچشمه می‌گیرند، شامل میشود. امروزه، هیبریدهای Taurus/indicus به طور گستردهای در مناطق نیمه گرمسیری پرورش داده می شوند و ترکیبی از ویژگی‌های هر دو نوع اجدادی را دارند.
گاو هلشتاین فریزن – کلاسیک
وقتی به گاو شیری فکر می کنید، احتمالا هلشتاین سیاه و سفید را در ذهن خود تجسم می کنید. گاو هلشتاین (Holstein-Friesians) تقریبا 90% از گاوهای شیری در آمریکا را تشکیل می دهد. این گاو به طور میانگین بیش از 11600 کیلوگرم شیر در یک دوره شیردهی تولید می کند. وزن گاو ماده هلشتاین 680 کیلوگرم است. منشا این گاو به هلند بر میگردد و برای اولین بار در سال 1320 هجری شمسی وارد ایران شد.
برای آشنایی با این نژاد می‌توانید مقاله آشنایی با نژاد گاو هلشتاین را مطالعه کنید.
گاو جرزی – زیبای کوچک
گاوهای جرزی (Jersey) نژاد کوچکی با وزن 400-500 کیلوگرم (گاو ماده) هستند، با موهای قهوه ای روشن و چشم های بزرگ و زیبا. این گاوها به طور میانگین 6113 کیلوگرم شیر در سال تولید و غنی ترین شیر از نظر چربی را دارند (5.45% چربی و 3.88% پروتئین) که اغلب برای تولید کره و پنیر استفاده می شود. گاوهای جرزی اصالتا اهل بریتانیا هستند و به خوبی گرما را تحمل می‌کنند.
آرام و مطیع بودن از ویژگی های اصلی گاو جرزی است، ولی گاهی اوقات رفتارهای پرخاشگران های نیز از خود نشان می دهند. همچنین طول عمر زیادی هم دارند.
گاو براون سوئیس – یار قدیمی
گاوهای براون سوئیس (Brown Swiss) قدیمی ترین نژاد گاوها محسوب میشوند. این نياد بسیار مطیع است و همچنین گوش های خزدار بزرگی دارند و به عنوان دومین گاو شیری پرتولید (پس از هلشتاین) شناخته می شوند. منشا این نژاد، منطقه آلپ در سوئیس است.
گاو سوئیس قهورهای ماده 590-640 کیلوگرم وزن دارد. شیر آنها به دلیل نسبت بالای پروتئین به چربی برای تهیه پنیر ایده آل است.
گاو گرنزی – طلای فرانسوی
گرنزی (Guernsey) به لطف شیر طلایی خود به عنوان نژاد سلطنتی شناخته میشود. مقدار زیاد بتا کاروتن (منبع ویتامین A) باعث رنگی بودن شیر میشود. رنگ این نژاد می تواند از حنایی تا طلایی متغیر باشد و اغلب دارای پاهای سفید و نواحی سفید روی بدن است. وزن گاو ماده گرنزی 450-500 و وزن گاو نر 600-700 کیلوگرم است. گاوهای گرنزی اهل بریتانیا هستند، اما گمان می رود که منشا آن از دو نژاد فرانسوی باشد.
گاو ایرشایر – جنگجوی اسکاتلندی
گاو ایرشایر (Ayrshire) که در گذشته Dunlop نام داشت ؛ با رنگ سفید و قرمز شناخته میشود. البته رنگ قرمز میتواند محدوده نارنجی تا قهوهای تیره را شامل شود. گاو ماده این نژاد 450 تا 600 کیلوگرم وزن دارد. ایرشایر طول عمربالایی دارد، به راحتی با محیط خود سازگار می شود و به دلیل سازگاری در اکثر نقاط جهان از جمله آفریقای جنوبی یافت می شود.
گاو شورت هورن شیری – پیشگام
شورت هورن شیری (Milking Shorthorn) اولین گاوهای شیری بودند که به آمریکا ، نیوزلند و استرالیا آورده شدند. شورت هورن شیری بخشی از نژاد گاو شورت هورن است که در ابتدا برای تولید گوشت گاو پرورش یافته و اصالتا اهل انگلستان است.
گاو نژاد شورت هورن دو منظوره محسوب میشود و میتواند برای تولید گوشت یا شیر استفاده شود. از نظر اندازه، بزرگ و به رنگ سفید و ابرش (قرمز، مشکی یا قهوهای مخلوط با سفید) است. همچنین میتواند عمدتا قرمز با برخی لکه های سفید باشد. شیر آن به دلیل نسبت بالای پروتئین به چربی معروف است.
گاو سمینتال – منشا گاوها
گاو سمینتال (Simmental)، یک نژاد گاو گوشتی و شیری محسوب می شود که خاستگاه اصلی آن دره سیم کشور سوئیس است. همچنین منشا گاوهایی از جمله مونت بیلیارد، فلکویه (Fleckvieh) و Pezzata Rossa d’Oropa، گاو سمینتال است.
سازگاری بالا با شرایط محیطی مختلف، باروری بالا و طولانی مدت، طول عمر بالا، زایمان آسان، بلوغ زودرس، نرخ رشد خوب، تبدیل و کارآیی خوراک از ویژگی های گاو سمینتال محسوب می شود.
گاو شیری مونت بلیارد
گاو مونت بلیارد (Montbeliarde)، یک نژاد گاو شیری ابلق از ناحیه مونت بیلیارد در شرق فرانسه است و از سال 1354 وارد ایران شده است. مونت بیلیارد دو منظوره (شیری و پرواری) است و ماده آن عمدتا برای لبنیات و به ویژه برای تهیه پنیر نگهداری میشود و البته مصارف گوشتی نیز دارد. گاوهای بالغ ۶۰۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم وزن و حدود ۱۴۵ سانتی‌متر قد دارند. نرهای بالغ نیز ۹۰۰ تا ۱۲۰۰ کیلوگرم وزن دارند.
قیمت گاو شیری
در دامپروریهای سراسر کشور مبنای نگهداری و پرورش انواع نژاد گاو را میزان بازدهی از لحاظ تولید گوشت و شیر می دانند. معمولا نژادهایی که بازدهی بیشتری دارند قیمت بالاتری هم دارند.
برخی از نژادها از لحاظ افزایش وزن استعداد زیادی ندارند اما تولید شیر در آنها زیاد است و اگر هدف تولید شیر و لبنیات باشد گاوهای شیرده برای خرید مناسبتر هستند. گاوها بر اساس وزن، نژاد و سن قیمت گذاری میشوند و معمولا چون بیشتر آنها بازدهی تقریبا یکسانی دارند تفاوت قیمت آنچنانی ندارند. اما در میان گاوهای یک گونه نیز، برخی دام ها صفات تولیدی را در بالاترین میزان خود نشان میدهند.
فارموژن در حوزه اصلاح نژاد، ارزیابی ژنومیک و انتخاب دام برتر فعالیت می کند. هدف فارموژن کاهش نیاز دامداران به واردات اسپرم های خارجی و ارسال نمونه های خون یا بافت دام به خارج از کشور برای ارزیابی ژنومیکی است.
فارموژن، گاوهای هلشتاین را از طریق نمونه خون (DNA) مورد ارزیابی ژنومیک قرار داده است و در نهایت امتیاز هر گاو برای صفات مختلف را در کاتالوگ ارائه می کند. استفاده از گاوهای ژنومیک به افزایش سرعت اصلاح نژاد و بازده اقتصادی کمک می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس (۰۲۱۶۶۰۵۱۸۵۵) بگیرید، یا به اینستاگرام فارموژن مراجعه کنید.
